محلهمحوری در اصفهان| چگونه زندگی در محلات کمبرخوردار تغییر کرد؟
شهرداری اصفهان با اجرای طرح محلهمحوری در مسیر بازگرداندن هویت و نشاط محلهها و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان گام برداشته است؛ رویکردی که هر محله را بهعنوان یک واحد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی پویا میبیند و با بهسازی معابر، ایجاد فضاهای ورزشی و فرهنگی تلاش میکند عدالت شهری را برقرار سازد.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، شهر اصفهان با تاریخ چند هزار ساله و بافت شهری غنی، امروز در مسیر تغییر و تحول جدیدی قرار دارد؛ تحولی که تمرکز آن بر محلهها و نیازهای واقعی ساکنان شهر است.
محلهها که در گذشته بهمثابه سلولهای اصلی شهر و سکونتگاه گروههای قومی، مذهبی یا صنفی بودهاند، اکنون به محور برنامهریزیهای شهری و توسعه پایدار تبدیل شدهاند. طرح «محلهمحوری» که از ابتدای دوره ششم مدیریت شهری اصفهان کلید خورده، تلاشی برای بازگرداندن هویت، نشاط و عدالت شهری به محلات، بهویژه مناطق کمبرخوردار این کلانشهر است.
این طرح نشان میدهد که هر محله نهتنها یک سکونتگاه، بلکه یک واحد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی پویا است که میتواند با مشارکت مردم، کیفیت زندگی، امنیت، دسترسی به خدمات و حس تعلق شهروندان را ارتقا دهد؛ در چنین چارچوبی، پروژههای محلهمحور تنها محدود به بهسازی فیزیکی نیستند، بلکه شامل مرمت معابر، بازگشایی گلوگاهها، احداث بوستانها و فضاهای ورزشی، ایجاد کتابخانه و فرهنگسرا، دیوارنگارههای هنری و فعالیتهای فرهنگی محلهای نیز میشوند.
انتخاب محلهها برای اجرای طرح بر اساس مطالعات شهرسازی و اسناد بالادستی انجام میشود؛ در این بررسیها دسترسی افراد به خدمات شهری، کیفیت معابر، وجود فضاهای بیدفاع شهری، سیما و منظر محله، نفوذناپذیری گذرگاهها و دیگر مشکلات محله سنجیده شده و محلههای کمبرخوردار در اولویت قرار میگیرند.
تاکنون از مجموع حدود ۲۰۰ محله شهر اصفهان، ۸۶ محله تحت پوشش ویژه این طرح قرار گرفته و بیش از دو هزار میلیارد تومان برای بهبود زیرساختها و کیفیت زندگی در این محلات اختصاص یافته است.
یکی از جنبههای کلیدی محلهمحوری، مشارکت مستقیم مردم در اداره محله است؛ شهروندان با حضور در جلسات محلهای، ارائه پیشنهادها و پیگیری مشکلات، نقش فعال در اداره شهری خود پیدا میکنند و این مشارکت نه تنها موجب اعتمادسازی بین مردم و مدیریت شهری میشود، بلکه انسجام اجتماعی، حس تعلق و مسئولیتپذیری در محلات را نیز تقویت میکند.
برای نمونه در محلههایی که زیرساختهای ورزشی و فرهنگی مناسبی نداشت، با اجرای طرح محلهمحوری پارکهای محلی، سالنهای ورزشی کوچک و کتابخانههای محلهای ایجاد شدهاند، همچنین در برخی محلات، دیوارنگارههای هنری و زیباسازی فضای عمومی باعث شده که محلات هم از منظر بصری جذابتر شوند و هم شهروندان انگیزه بیشتری برای حضور و تعامل اجتماعی در محیط خود پیدا کنند.
طرح محلهمحوری علاوه بر حوزه فرهنگی و خدماتی، مسائل عمرانی و دسترسی شهری را نیز شامل میشود؛ اصلاح گلوگاههای ترافیکی، بهسازی آسفالت معابر، نصب روشنایی مناسب و ایجاد پیادهروهای امن، از جمله اقداماتی است که در این طرح انجام شده و باعث افزایش ایمنی و رفاه شهروندان شده است.
این طرح با تمرکز بر عدالت شهری، تلاش میکند شکاف میان محلههای برخوردار و کمبرخوردار را کاهش دهد؛ در این راستا تخصیص بودجه ویژه به محلههای کمبرخوردار، اجرای پروژههای فرهنگی و اجتماعی و توسعه خدمات شهری، نمونههایی از این رویکرد است که به شهروندان اطمینان میدهد همه محلات شهر از حداقل استانداردهای کیفیت زندگی برخوردار باشند.
محلهمحوری در اصفهان بیش از یک پروژه عمرانی یا فرهنگی است؛ این طرح یک تغییر نگاه اساسی در مدیریت شهری است که با محوریت مردم و هویت محلهها، شهر را به مکانی زنده، پویا و پایدار تبدیل میکند، چراکه هر کوچه، هر گذرگاه و هر بوستان محلی، فرصتی برای تجربه زندگی شهری و تعامل اجتماعی فراهم میکند و نشان میدهد که آینده شهرسازی اصفهان، شهروندمحور، عدالتمحور و هویتمحور است.
با اجرای این طرح، محلهها نهتنها زیباتر و کارآمدتر شدهاند، بلکه محل تلاقی تعاملات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شهروندان نیز شدهاند و شهروندان میتوانند با مشارکت فعال، محلات خود را به فضاهایی زنده و پویا تبدیل کنند. از این منظر، محلهمحوری، الگویی موفق برای توسعه شهری پایدار و انسانمحور در ایران است و نشان میدهد که توسعه شهری، تنها محدود به ساختمانها و خیابانها نیست؛ بلکه بازآفرینی محلات و ارتقای کیفیت زندگی مردم، محور اصلی یک شهر موفق و پویا است.

طرح محلهمحوری تنها ارائه خدمات نیست، بلکه نگاه عدالتمحور و مردمپایه دارد / بازگشایی بیش از ۹۰ گلوگاه در محلات اصفهان
علی قاسمزاده، شهردار اصفهان با اشاره به اقدامات مدیریت شهری ششم در راستای محلهمحوری میگوید: شهرداری اصفهان از ابتدای دوره مدیریت شهری ششم با رویکردی جدی به سمت محلهمحوری حرکت کرده است.
وی میافزاید: برخی دوستان ابتدا معتقد بودند که با توسعه شهری، دیگر محلهها معنای گذشته خود را از دست دادهاند، اما من باور داشتم که باید این هویت را دوباره احیا کرد. در همین راستا، مطالعات گستردهای انجام شد و مشخص گردید که اصفهان حدود ۲۰۰ محله دارد که بعضی از محلات جدید همچون شهرک شهید کشوری نیز به این مجموعه اضافه شدهاند.
شهردار اصفهان با اشاره به اهمیت این الگو در شرایط بحرانی تصریح میکند: تجربههای ملی و حتی اتفاقات ناخوشایند همچون جنگ دوازدهروزه اخیر نشان داد که در شرایط بحران، تنها مقیاس مؤثر برای امدادرسانی و تأمین امنیت مردم، مقیاس محله است. بر همین اساس، مدل محلهمحوری در کشور مورد تأیید قرار گرفت و در این مدل، هر محله میتواند بهصورت خودکفا گروههای امدادی، امنیتی، خدماتی و توزیع ارزاق داشته باشد تا در زمان بحران، خدمات به سرعت و دقت به مردم ارائه شود.
قاسمزاده درباره روند اجرای طرح محلهمحوری توضیح میدهد: برنامهریزی ما بر این اساس بود که هر سال در هر منطقه دو محله بهعنوان محلات کمتر برخوردار انتخاب شوند تا منابع و بودجه بیشتری به آنها اختصاص یابد. در حالیکه خدمات جاری به همه محلات ارائه میشود، تمرکز ویژه بر محلات نیازمندتر است و در سالهای گذشته ۸۶ محله در دستور کار قرار گرفتهاند؛ سال ۱۴۰۱ بیستوهشت محله، سال ۱۴۰۲ سیونه محله و سال جاری نیز ۱۵ محله جدید تحت پوشش قرار گرفتهاند.
وی میافزاید: در مجموع نزدیک به دو هزار میلیارد تومان بودجه، معادل دو همت، برای این طرح در نظر گرفته شد که بیش از ۸۰ درصد آن محقق شده است. این منابع صرف اجرای پروژههای مختلف عمرانی، زیباسازی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در سطح محلات شده تا کیفیت زندگی شهروندان بهبود یابد.
شهردار اصفهان درباره حوزههای فعالیت این طرح بیان میکند: اقدامات در چهار محور اصلی دنبال میشود؛ نخست پروژههای عمرانی همچون احداث بوستانهای محلی، اصلاح معابر و آسفالت کوچهها؛ دوم پروژههای زیباسازی برای ارتقای منظر شهری و افزایش حس تعلق ساکنان؛ سوم فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی و در نهایت طرحهای اقتصادی نظیر ایجاد بازارچههای محلی برای عرضه محصولات خانوادهها است.
برای ۲۰۰ محله شهر اصفهان شناسنامههای دقیقی تهیه شده است که توسط رصدخانه شهری تنظیم میشود
وی ادامه میدهد: برای ۲۰۰ محله شهر اصفهان شناسنامههای دقیقی تهیه شده است که توسط رصدخانه شهری تنظیم میشود، نقاط قوت و ضعف هر محله را مشخص میکند. تیمهای میدانی متشکل از مدیران مناطق، کارشناسان و مشاوران ویژه با حضور در مساجد، مدارس و میان کسبه و ساکنان، نظرات مردم را جمعآوری کردند تا اولویتها از دید خود مردم تعیین شود. این اقدام، مشارکت واقعی شهروندان در تصمیمسازی شهری را رقم زده است.
شهردار اصفهان در بیان نمونهای از پروژههای اقتصادی توضیح میدهد: در برخی محلات جدید همچون شهرک شهید کشوری به این نتیجه رسیدیم که ایجاد فروشگاههای زنجیرهای همچون کوثر ضروری است و در محلات دیگر، با توجه به ظرفیت سرپرستان خانوار و بانوان کارآفرین، بازارچههای محلی برای عرضه محصولات ایجاد کردیم تا اقتصاد خرد محلهها رونق گیرد.
قاسمزاده با اشاره به بازگشایی گلوگاههای شهری خاطرنشان میکند: در بافتهای قدیمی که تردد به سختی انجام میشد، بیش از ۹۰ گلوگاه در محلات هدف بازگشایی شد که گشایش بزرگی برای مردم ایجاد کرد.
وی درباره چالشهای این طرح میگوید: در مناطق مرزی و حاشیهای همچون منطقه ۱۱ و ۱۵ مشکلاتی وجود داشت، زیرا بخشی از این محلات در محدوده حریم شهر قرار دارند و شهرداری قانوناً اجازه اجرای برخی پروژهها همچون احداث جاده را نداشت. از سوی دیگر، انتظارات شهروندان از شهرداری بسیار بالاست و طبیعتاً نمیتوان همزمان در همه محلات اقدام کرد.
شهردار اصفهان ادامه میدهد: یکی از محورهای چالشی ما جادهای در محدوده جلوان بود که بهدلیل حوادث متعدد در میان مردم به «جاده مرگ» شهرت یافته بود. این جاده در حریم قرار داشت و شهرداری اجازه ورود نداشت، اما با پیگیریهای فراوان و تعامل بیندستگاهی توانستیم مجوزهای لازم را بگیریم و با سرمایه شهرداری آن را ایمنسازی و آسفالت کنیم. این تجربه نشان داد که همافزایی نهادهای استان چقدر میتواند مؤثر باشد.
قاسمزاده درباره آینده طرح محلهمحوری توضیح میدهد: این طرح تنها به معنای ارائه خدمات بیشتر به محلات کمتر برخوردار نیست، بلکه نگاهی عدالتمحور و مردمپایه دارد. ما در تدوین بودجه سالانه شهرداری نیز از مشارکت مستقیم مردم محلات استفاده میکنیم؛ بهگونهای که در بودجه ۱۴۰۴ بیش از دو هزار نفر از شهروندان از طریق سامانه «اصفهان من» طرحها و پروژههای محله خود را پیشنهاد دادند که ۴۰۰ مورد از آنها پس از بررسی کارشناسی وارد بودجه شد.
وی میافزاید: این الگوی جدید حکمروایی شهری، شهروندان را از مصرفکننده خدمات به مشارکتکننده در مدیریت شهر تبدیل میکند و هر محله باید همچون یک سلول زنده در کالبد شهر عمل کند، پویا و پایدار بماند و مردم خودشان حافظ و توسعهدهنده آن باشند.
شهردار اصفهان درباره مهمترین مشکلات مشترک محلات بیان میکند: بخش عمده گلایههای مردم که از طریق سامانه ۱۳۷ دریافت میکنیم، مربوط به فضای سبز، نظافت و وضعیت آسفالت کوچهها است. کمبود آب بزرگترین نگرانی ما در حفظ فضای سبز است، زیرا در بسیاری از محلات، بوستانهای محلی ایجاد شده اما به علت خشکسالی نگهداری آنها دشوار است. به همین دلیل، طرح استفاده از پساب تصفیهشده برای آبیاری فضای سبز در دستور کار قرار گرفته تا باغشهر اصفهان همچنان سبز و زنده بماند.
قاسمزاده در پایان تأکید میکند: اصفهان شهری است که با مشارکت مردمش زندگی میکند و هر تماس، هر پیشنهاد و حتی هر انتقاد از سوی شهروندان، نشانه حیات اجتماعی و پویایی این شهر است. امروز نبض شهر خوب میزند و این یعنی اصفهان، شهر زندگی، در مسیر پایداری و رشد گام برمیدارد.

۸۰ درصد بودجه محلهمحور صرف آسفالت، زیباسازی و فضاهای شهری شد / احیای هویت محلات کلید همبستگی اجتماعی است
سخنگو و عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان میگوید: امروز در حوزههای فرهنگی، اجتماعی و رسانهای با یک مقوله بسیار مهم و راهبردی روبهرو هستیم و آن، تمرکز بر فعالیتهای محلی در اداره شهر است.
وی میافزاید: بهطور مثال در رسانه، موضوع رسانههای محلی را داریم، در حوزه فرهنگی مجموعههای فرهنگی محلی فعالاند و در حوزه اجتماعی نیز فعالیتهای مقیاس محله بهطور بنیادین اهمیت دارد.
سخنگو و عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه در دنیای امروز به دلیل تعدد ارتباطات، افزایش تعاملات، سرعت تبادل دانش و اطلاعات و گرفتاریهای روزمره، یکی از معدود دریچههایی که هنوز باقی مانده تا مردم بتوانند تعامل و کنش فرهنگی و اجتماعی واقعی داشته باشند، مقیاس محله است، تصریح میکند: امروز فعالیتهای بزرگمقیاس در سطح شهر، منطقه یا حتی کلانشهرها انجام میشود، اما اگر بخواهیم میزان اثرپذیری مردم و مشارکت آنها را بسنجیم، آمار بالایی مشاهده نمیکنیم. یکی از مهمترین سلولهای اجتماعی که امروز میتواند پیام را منتقل کند و ما را مطمئن سازد که یک حرکت، پیام یا کنش فرهنگی، اجتماعی یا رسانهای به مخاطب واقعی خود رسیده، سلول محله است.
صالحی ادامه میدهد: حتی باید پایینتر از سطح محله هم برویم و در سطح کوی، کوچه و خیابانهای محلی، محصولات فرهنگی و اجتماعی را بهصورت ویژه بستهبندی و عرضه کنیم تا مطمئن باشیم پیامها بهصورت منزلبهمنزل و پلاکبهپلاک به مخاطب میرسد.
وی معتقد است که در دنیای پر از رسانه و اطلاعات امروز باید اطمینان حاصل کنیم که پیام ما به گوش مخاطب رسیده است و او توانسته از میان این سبد متنوع، انتخاب آگاهانه کند.
سخنگو و عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان تأکید میکند: این رویکرد باید در تمام حوزههای اداره شهر نیز جاری شود. در بخشهای عمرانی، خدماتی، فرهنگی و اجتماعی نیز اگر بخواهیم از نظر اثرگذاری و عدالت اطمینان حاصل کنیم، باید با رویکرد محلهمحوری، پلاک به پلاک و خانواده به خانواده حرکت کنیم تا سهم همه شهروندان در اداره شهر ادا شود؛ این همان اتفاقی است که امروز در پروژههای عمرانی، فرهنگی و اجتماعی در حال رخ دادن است.
صالحی درباره احیای هویت محلات میگوید: احیای هویت محلات در این دوره از مدیریت شهری یکی از موضوعات مهم بوده است، زیرا هرچه متغیرهای کیفی زندگی در محلات ارتقا پیدا کند، همبستگی اجتماعی، تعلق خاطر و رضایت شهروندان افزایش مییابد. وقتی مردم از زندگی در محله خود رضایت داشته باشند، از سفرهای غیرضروری، جابهجاییهای طولانی و مهاجرتهای بیدلیل کاسته میشود، مشارکت در فعالیتهای محلی افزایش و در نتیجه هزینه اداره شهر کاهش پیدا میکند.
وی ادامه میدهد: وقتی تعلق خاطر و هویت محلی وجود نداشته باشد، با پدیدههایی همچون وندالیسم، بیتفاوتی یا بیتوجهی به اموال عمومی روبهرو میشویم. به همین دلیل رویکرد محلهمحوری علاوه بر اثرگذاری فرهنگی و اجتماعی، از نظر عدالتمحور بودن و تقویت هویت بومی نیز بسیار ارزشمند است، چراکه این رویکرد هزینههای اداره شهر را کاهش میدهد، کیفیت خدمات را بالا میبرد و رضایت واقعی خانوادهها را به همراه دارد.
سخنگو و عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان میافزاید: ابتدای دوره مدیریت شهری، یکی از مهمترین پرسشها و چالشها این بود که چرا برخی از محلات از روند توسعه عقب ماندهاند و چرا در حوزه پروژههای بزرگ، نگاه ما تنها کلان و متمرکز بر مناطق پیشرفته بوده است. این رویکرد موجب شده بود که تمرکز خدمات و امکانات در برخی مناطق بیشتر شود و در نتیجه شکافی میان محلات شهر ایجاد شود. شورای ششم سعی کرد این شکاف را در دو بخش درآمدی و هزینهای شهر ترمیم کند.
صالحی درباره اصلاح نظام درآمدی شهر توضیح میدهد: در حوزه درآمد، شورای اسلامی شهر تأکید داشت که پرداختهای مردم باید مبتنی بر کیفیت خدماتی باشد که در محلات ارائه میشود که در این راستا، شاخصهای قیمتی متعددی در حوزه ملک و ساختمان وجود داشت و بر اساس آن مشخص شد که هر محله متناسب با سطح خدمات خود باید مشارکت کند؛ در نتیجه، افزایش عوارض برای همه نقاط یکسان نبود؛ محلات برخوردار با رشد قیمتی بیشتر، سهم مشارکت بالاتری داشتند و محلات کمتر برخوردار متناسب با سطح خدمات، سهم معقولتری پرداخت کردند و سرریز درآمد این مناطق نیز صرف پروژههای محلهمحور در مناطق کمبرخوردار شد تا شکاف ایجادشده در سالهای گذشته کاهش پیدا کند.
وی درباره بخش هزینه میگوید: برای پر کردن شکاف موجود، محلات منتخب در اولویت اجرای پروژهها قرار گرفتند و در کنار پروژههای کلان شهری همچون خط دو مترو و رینگ حفاظتی، مجموعهای از پروژههای محلهمحور نیز تعریف شد. نزدیک به ۸۰۰ میلیارد تومان بودجه ویژه برای این طرحها اختصاص یافت که ۸۰ درصد آن تأمین اعتبار شده است و این بودجهها در حوزههایی همچون آسفالت معابر، زیباسازی محلات، ایجاد پاتوقهای شهری و احداث فضاهای ورزشی کوچکمقیاس هزینه شد تا مردم تأثیر واقعی عدالت شهری را در زندگی روزمره خود احساس کنند.
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به حجم پروژههای انجامشده خاطرنشان میکند: تعداد زیادی از گلوگاههای ترافیکی اصلاح شد، معابر جدید احداث و پارکهای محلی ایجاد شدند و در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز پروژههای متعددی تعریف شد که هدف همه آنها ارتقای حس تعلق، نشاط اجتماعی و اعتماد عمومی است.
صالحی بیان میکند: در حوزه ورزشی، شاهد افتتاح ۳۰ سالن ورزشی کوچکمقیاس در مجاورت مساجد و محلات بودهایم که دسترسی آسانی برای بانوان و نوجوانان دارند. در مجموع ۵۳ سالن از این نوع تعریف شده که ۳۰ مورد آن افتتاح و ۲۳ مورد دیگر در مراحل احداث است. در کنار آن، ۲۵ پارک محلی ویژه تفریح کودکان تحویل مردم شده و ۲۰ زمین ورزشی روباز جدید در فاز نخست طرح شناسایی و آماده احداث است.
وی با اشاره به فعالیتهای اجتماعی اضافه میکند: در طرح یاریگران اجتماعی، بیش از ۲۰۰ مجموعه مردمنهاد در قالب فراخوانی عمومی وارد شدند و حدود ۶۰ طرح محلهمحور برای حل آسیبهای اجتماعی توسط گروههای محلی اجرا شد؛ این اقدام علاوه بر شناسایی دقیق مسائل اجتماعی، موجب افزایش مشارکت مردم در حل مشکلات شد.
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اصفهان درباره طرح فرهنگی «به میدان میرویم» تأکید میکند: این طرح با همکاری نهادهای فرهنگی از جمله امور مساجد، بسیج، جبهه فرهنگی انقلاب، آموزش و پرورش و سایر مجموعهها اجرا میشود و هدف آن شناسایی مسائل فرهنگی محلات و سازماندهی کنشگران محلی برای حل آنها است. این برنامه اکنون بهعنوان الگویی موفق از فعالیت فرهنگی محلهمحور در حال گسترش در سراسر اصفهان است.

به گزارش ایمنا، مرور مجموعه اقدامات مدیریت شهری اصفهان در حوزه محلهمحوری، از اصلاح نظام درآمدی و هزینهای تا اجرای دهها پروژه عمرانی، فرهنگی و اجتماعی در مقیاس محله، نشان میدهد رویکرد جدید شورای ششم از شعار به عمل رسیده است.
تمرکز بر احیای هویت محلات، افزایش نشاط اجتماعی، تقویت مشارکت مردمی و توزیع عادلانه منابع، گامی مؤثر برای بازگرداندن اعتماد عمومی و شکلگیری شهری است که هر شهروند در آن احساس دیدهشدن و اثرگذاری دارد؛ اصفهانِ آینده، شهری خواهد بود که از دل محلههای زنده و پویا جان میگیرد.
کد خبر 916668








