پاداش یا ترافیک! برنده کدام است؟
شهرهای پیشگام آسیایی در سال ۲۰۲۵، با اجرای طرح‌های تشویقی، فناوری‌محور و زیست‌پایدار، گام‌های بلندی در مسیر تحول حمل‌ونقل عمومی برداشته‌اند که نه‌تنها الگوی سفر شهروندان را تغییر داده، بلکه زیرساخت‌های شهری را به سمت هوشمندسازی، کاهش آلاینده‌ها و افزایش عدالت جابه‌جایی سوق داده‌اند.
به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، رشد سریع شهرنشینی، افزایش مالکیت خودروهای شخصی و تشدید بحران‌های زیست‌محیطی در سال‌های اخیر شهرهای آسیایی را با چالش‌های جدی در حوزه حمل‌ونقل شهری روبه‌رو کرده است. ازدحام ترافیک، آلودگی هوا و نابرابری در دسترسی به خدمات جابه‌جایی، نه‌تنها کیفیت زندگی شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه مانعی بزرگ در مسیر توسعه پایدار شهری به‌شمار می‌رود.
در پاسخ به این چالش‌ها، دولت‌های محلی و ملی در آسیا مجموعه‌ای از طرح‌های نوآورانه را اجرا کرده‌اند که با بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال، مشوق‌های مالی و تحلیل داده‌های رفت‌وآمد، به‌دنبال تغییر رفتار سفر شهروندان و تقویت جایگاه حمل‌ونقل عمومی در زندگی روزمره هستند. این طرح‌ها از مدل‌های سنتی یارانه‌ای فراتر رفته و به سمت الگوهای پاداش مبتنی بر داده حرکت کرده‌اند. از سنگاپور تا بانکوک، شهرها با ادغام سیستم‌های پرداخت باز، اعتبارهای جابه‌جایی و پلتفرم‌های سبک زندگی، تجربه سفر شهری را شخصی‌سازی کرده‌اند.
سرمایه‌گذاری ۶۰ میلیارد دلاری سنگاپور
سنگاپور در ژانویه ۲۰۲۵، برنامه سفرهای هوشمند شهری (TSJ) را با هدف کاهش ازدحام در ساعات اوج و تشویق استفاده منظم از حمل‌ونقل عمومی بازطراحی کرد. این برنامه به شهروندانی که زمان سفر خود را تغییر دهند یا مسیرهای خلوت‌تر را انتخاب کنند، امتیاز و پاداش مالی ارائه می‌دهد. هر ۵۰۰ امتیاز TSJ معادل پنج دلار نقدی است و امتیازها از طریق انتخاب سفرهای زودتر، استفاده از اتوبوس به‌جای خودرو شخصی، یا انتخاب مسیرهای کم‌ترافیک به‌دست می‌آیند.
برنامه «سفرهای هوشمند شهری» در سنگاپور با پلتفرم پرداخت یکپارچه «سفر آسان» ادغام شده است که به کاربران امکان اتصال کارت‌های اعتباری شخصی را می‌دهد. مسافران از طریق این سیستم، می‌توانند تا ۱۰ درصد بازگشت وجه یا ۱.۴ مایل سفر هوایی به‌ازای هر دلار سنگاپور هزینه‌شده دریافت کنند. این برنامه همچنین با پلتفرم «هی‌مکس (HeyMax)» همکاری دارد که یک اکوسیستم پاداش دیجیتال و سبک زندگی است و با هدف تشویق رفتارهای پایدار شهری طراحی شده است.
کاربران با استفاده از حمل‌ونقل عمومی، بین سه تا شش مایل هی‌مکس به‌ازای هر دلار سنگاپور کسب می‌کنند که قابل تبدیل به خدماتی همچون رزرو پرواز، اقامت در هتل یا خریدهای تفریحی است. افزون بر این، قرعه‌کشی‌های فصلی با جوایزی تا سقف ۲۰۰ هزار مایل برگزار می‌شود تا مشارکت بلندمدت کاربران تقویت شود.
دولت سنگاپور در بودجه ملی ۲۰۲۵ اعلام کرده است که طی دهه آینده بیش از ۶۰ میلیارد دلار سنگاپور در توسعه شبکه ریلی سرمایه‌گذاری خواهد کرد. هدف این سرمایه‌گذاری، رساندن ۸۰ درصد خانوارها به فاصله کمتر از ۱۰ دقیقه پیاده‌روی تا ایستگاه قطار است. این طرح‌ها شامل ساخت خطوط جدید، ارتقای ایستگاه‌ها و توسعه زیرساخت‌های پرداخت دیجیتال هستند.
سنگاپور با این اقدامات، نه‌تنها تجربه سفر شهری را به‌صورت انگیزشی طراحی کرده است، بلکه با تحلیل داده‌های پرداخت، به بهینه‌سازی زمان‌بندی و مدیریت جریان ترافیک کمک می‌کند. این مدل، الگویی برای سایر شهرهای آسیایی در مسیر حمل‌ونقل هوشمند و پایدار است.
نوسازی ناوگان اتوبوس چین با یارانه ۸۰ هزار یوانی
دولت چین از مه ۲۰۲۵ برنامه‌ای گسترده برای اسقاط اتوبوس‌های فرسوده و جایگزینی آن‌ها با مدل‌های الکتریکی جدید آغاز کرده است. این طرح بخشی از استراتژی ملی کاهش کربن و بهبود کیفیت هواست و تا ۸۰ هزار یوان یارانه برای هر اتوبوس با عمر بیش از هشت سال در نظر گرفته است. این یارانه‌ها به شرکت‌های حمل‌ونقل شهری تعلق می‌گیرد که ناوگان خود را به مدل‌های برقی و کم‌مصرف ارتقا دهند.
بر اساس داده‌های وزارت حمل‌ونقل چین، بیش از ۲۵۰ هزار دستگاه اتوبوس شهری در کشور فعال هستند که حدود ۳۰ درصد آن‌ها عمر بالای هشت سال دارند. هدف دولت، جایگزینی حداقل ۵۰ هزار دستگاه تا پایان سال ۲۰۲۶ است. این اقدام، علاوه بر کاهش آلاینده‌ها، موجب ارتقای کیفیت خدمات حمل‌ونقل عمومی و افزایش اعتماد شهروندان به سیستم‌های پاک‌تر و مدرن‌تر می‌شود.
در کنار یارانه‌های مستقیم برای جایگزینی اتوبوس‌های فرسوده، دولت چین مجموعه‌ای از مشوق‌های مالیاتی هدفمند را برای تولیدکنندگان اتوبوس‌های برقی و کم‌مصرف طراحی کرده است. این مشوق‌ها به شرکت‌هایی تعلق می‌گیرد که در فرایند تولید، استانداردهای سخت‌گیرانه زیست‌محیطی را رعایت کنند و از فناوری‌های پاک همچون باتری‌های لیتیوم‌فسفات، سیستم‌های بازیافت انرژی ترمزی و مواد سبک‌وزن قابل بازیافت استفاده کنند.
بر اساس اعلام وزارت صنعت و فناوری اطلاعات چین، شرکت‌هایی که موفق به دریافت گواهی «تولید سبز» شوند، می‌توانند از تخفیف مالیاتی تا سقف ۱۵ درصد در مالیات بر درآمد سالانه بهره‌مند شوند، این شرکت‌ها در اولویت دریافت وام‌های کم‌بهره دولتی و تسهیلات صادراتی نیز قرار می‌گیرند. این سیاست‌ها با هدف تقویت زنجیره تأمین حمل‌ونقل پاک و کاهش هزینه‌های تولید اتوبوس‌های برقی طراحی شده‌اند.
در نتیجه این سیاست‌ها، تولیدکنندگان داخلی همچون BYD و Yutong اعلام کرده‌اند که ظرفیت تولید اتوبوس‌های برقی خود را تا پایان سال ۲۰۲۶، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش خواهند داد. این افزایش ظرفیت، نه‌تنها پاسخ‌گوی تقاضای داخلی برای نوسازی ناوگان شهری خواهد بود، بلکه صادرات اتوبوس‌های برقی چینی به کشورهای در حال توسعه را نیز تسهیل می‌کند.
این سیاست‌ها به‌طور غیرمستقیم، موجب ارتقای کیفیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی در شهرهای چین می‌شوند و شهروندان را به استفاده از سیستم‌های پاک‌تر، بی‌صداتر و مدرن‌تر ترغیب می‌کند. چین با این اقدامات ترکیبی در حال ساخت زیرساختی گسترده برای حمل‌ونقل شهری بدون آلاینده است که با اهداف اقلیمی کشور در توافق‌نامه پاریس هم‌راستا بوده و الگویی برای کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود.
اعتبارهای جاکارتا برای تردد دیجیتال و همکاری با مسترکارت
شهرداری جاکارتا در چهارچوب برنامه راهبردی «تحرک شهر هوشمند»، پلتفرمی دیجیتال برای اعطای اعتبارهای جابه‌جایی راه‌اندازی کرده است که هدف آن تغییر الگوی سفر شهروندان از خودروهای شخصی به حمل‌ونقل عمومی و پاک است. این طرح بخشی از چشم‌انداز بلندمدت جاکارتا برای کاهش ترافیک، بهبود کیفیت هوا و ارتقای عدالت حمل‌ونقل در یکی از پرترافیک‌ترین پایتخت‌های جنوب شرق آسیاست.
بر اساس این طرح، شهروندانی که به‌جای خودروی شخصی از اتوبوس‌های برقی، قطار شهری یا قطار سبک شهری استفاده کنند، در هر سفر بین ۵ تا ۱۵ واحد اعتبار تردد دریافت می‌کنند. این اعتبارها به‌صورت خودکار در اپلیکیشن موبایلی «حرکت جاکارتا» ثبت می‌شوند و قابل تبدیل به خدمات متنوعی از جمله خرید بلیت‌های ماهانه یا هفتگی حمل‌ونقل عمومی، اجاره دوچرخه‌های اشتراکی یا اسکوترهای برقی، تخفیف در خدمات حمل‌ونقل هوشمند همچون تاکسی‌های اشتراکی یا ون‌های برقی و اعتبار خرید در فروشگاه‌های همکار با شهرداری هستند.
در سه‌ماهه نخست اجرای این طرح، بیش از ۱.۲ میلیون سفر مشمول اعتبار ثبت شده است که نشان‌دهنده استقبال قابل‌توجه شهروندان از این مدل انگیزشی است. طبق گزارش شهرداری، ۳۸ درصد از کاربران فعال این طرح، پیش‌تر به خودروی شخصی وابسته بودند و اکنون به‌صورت منظم از حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند.
پلتفرم اعتباردهی جاکارتا با سیستم پرداخت باز طراحی شده است که امکان استفاده از کارت‌های بانکی داخلی و بین‌المللی، کیف‌پول‌های دیجیتال و حتی گجت‌های پوشیدنی همچون ساعت‌های هوشمند را فراهم می‌کند. این سیستم با همکاری شرکت مسترکارت توسعه پیدا کرده و با تمامی اپراتورهای حمل‌ونقل شهری یکپارچه شده است. این ادغام، تجربه‌ای هماهنگ و بدون چالش برای کاربران ایجاد کرده است. گردشگران خارجی نیز می‌توانند با ویزاکارت یا مسترکارت خود، به‌راحتی از خدمات حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند و مشمول تخفیف‌های سفرهای کم‌ترافیک شوند. این ویژگی، جاکارتا را به یکی از پیشروترین شهرهای آسیایی در زمینه دسترسی دیجیتال به حمل‌ونقل عمومی تبدیل کرده است.
برنامه تحرک شهر هوشمند بخشی از طرح جامع جاکارتا ۲۰۳۰ است که با هدف تبدیل جاکارتا به شهری پایدار، هوشمند و قابل زیست طراحی شده است. دولت محلی برای توسعه زیرساخت‌های این برنامه، در سال ۲۰۲۵ بیش از ۲.۱ تریلیون روپیه اندونزی (معادل حدود ۱۳۵ میلیون دلار آمریکا) سرمایه‌گذاری کرده است. این بودجه صرف توسعه اپلیکیشن‌های موبایلی و زیرساخت‌های اعتباردهی، نصب پایانه‌های پرداخت دیجیتال در ایستگاه‌ها و وسایل نقلیه، آموزش رانندگان و اپراتورها برای مدیریت سیستم‌های جدید و ارتقای امنیت سایبری و حفاظت از داده‌های کاربران شده است.
شهرداری جاکارتا اعلام کرده است که تا پایان سال ۲۰۲۶، قصد دارد پوشش اعتبارهای جابه‌جایی را به تمام مناطق شهری و حومه گسترش دهد و مدل‌های پاداش‌محور را با هوش مصنوعی تطبیق دهد تا مشوق‌ها به‌صورت شخصی‌سازی‌شده و لحظه‌ای ارائه شوند.
ادغام کامل پرداخت‌های باز در حمل‌ونقل شهری سئول
شهر سئول در اجلاس «پرداخت‌های حمل‌ونقل آسیا اقیانوسیه ۲۰۲۵» اعلام کرد که سیستم پرداخت باز خود را به‌طور کامل در تمام خدمات حمل‌ونقل عمومی و اشتراکی گسترش داده است. این سیستم به شهروندان و گردشگران اجازه می‌دهد تا با استفاده از هر کارت بانکی یا کیف پول دیجیتال از جمله سامانه‌های پوشیدنی همچون ساعت‌های هوشمند، هزینه سفر خود را پرداخت کنند.
بر اساس گزارش شهرداری سئول، بیش از ۷۵ درصد سفرهای شهری در نیمه اول سال ۲۰۲۵ از طریق پرداخت‌های باز انجام شده‌اند. این رقم نسبت به سال ۲۰۲۳، رشد ۲۵ درصدی را نشان می‌دهد. هدف این طرح، افزایش دسترسی، کاهش چالش‌های پرداخت و جذب نسل جوان به حمل‌ونقل عمومی است.
دولت کره جنوبی برای توسعه زیرساخت‌های پرداخت باز، بیش از ۱.۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در سال ۲۰۲۵ اختصاص داده است. محورهای اصلی سرمایه‌گذاری شامل ارتقای پایانه‌های پرداخت، توسعه رابط‌های برنامه‌نویسی بانکی و آموزش اپراتورهای حمل‌ونقل است. بیش از ۴۵ هزار پایانه پرداخت در ایستگاه‌های مترو، اتوبوس، تاکسی‌های اشتراکی و خدمات میکروموبیلیتی به فناوری NFC و QR مجهز شده‌اند و از کارت‌های بانکی، کیف‌پول‌های دیجیتال و گجت‌های پوشیدنی همچون ساعت‌های هوشمند پشتیبانی می‌کنند.
با همکاری بانک‌های بزرگ کره، مجموعه‌ای از رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی بانکی و زیرساخت‌های نرم‌افزاری باز طراحی شده است که امکان اتصال مستقیم سامانه‌های حمل‌ونقل به شبکه‌های بانکی را فراهم می‌کند. این زیرساخت، پرداخت لحظه‌ای، ثبت امتیازهای سفر و صدور رسید دیجیتال را برای کاربران تسهیل کرده است. بیش از ۲۵ هزار راننده، متصدی ایستگاه و کارمند حمل‌ونقل شهری در دوره‌های آموزشی مرتبط با فناوری پرداخت، امنیت داده و مدیریت تراکنش‌های دیجیتال شرکت کردند، همچنین سامانه‌های امنیتی برای جلوگیری از تقلب، سرقت اطلاعات و حملات سایبری به‌روزرسانی شدند.
شهرداری سئول با اجرای این طرح، تجربه سفر شهری را برای گردشگران خارجی نیز به‌طور چشمگیری بهبود بخشیده است. از سال ۲۰۲۵، کارت‌های بین‌المللی همچون ویزاکارت، مسترکارت و UnionPay در تمام خطوط مترو، اتوبوس، تاکسی‌های اشتراکی و خدمات میکروموبیلیتی قابل استفاده هستند و گردشگران می‌توانند بدون نیاز به خرید کارت‌های محلی یا نصب اپلیکیشن‌های خاص، با کارت بانکی خود هزینه سفر را پرداخت کنند. این قابلیت، به‌ویژه برای بازدیدکنندگان کوتاه‌مدت، دانشجویان بین‌المللی و شرکت‌کنندگان در رویدادهای جهانی همچون نمایشگاه‌های فناوری و جشنواره‌های فرهنگی، جذابیت بالایی دارد، همچنین تخفیف‌های ویژه‌ای برای سفرهای خارج از ساعات اوج، خرید بلیت‌های چندروزه و استفاده ترکیبی از چند نوع وسیله نقلیه در نظر گرفته شده است.
سئول با اجرای این طرح، در کنار شهرهایی همچون لندن، سنگاپور و هنگ‌کنگ، در زمره پیشرفته‌ترین شهرهای جهان در حوزه پرداخت حمل‌ونقل عمومی قرار گرفته است. بر اساس گزارش اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل عمومی، سئول در سال جاری موفق شده است ۹۲ درصد از تراکنش‌های حمل‌ونقل شهری را به‌صورت دیجیتال و بدون تماس ثبت کند که رکوردی بی‌سابقه در آسیا به‌شمار می‌رود. این تحول نه‌تنها موجب افزایش رضایت کاربران و کاهش هزینه‌های عملیاتی شده، بلکه بستری برای توسعه مدل‌های پاداش‌محور، تحلیل داده‌های سفر و مدیریت هوشمند تقاضا فراهم کرده است.
کد خبر 916227