ترکیه در سال ۲۰۲۵ یکی از شدیدترین بحران‌های آبی چند دهه اخیر خود را تجربه می‌کند؛ بحرانی که به باور کارشناسان، اگر روند کنونی ادامه یابد، می‌تواند تا سال ۲۰۵۰ منجر به «روز صفر» و پایان منابع قابل استفاده آب در شهرهای بزرگ شود.

به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، کاهش بی‌سابقه بارش‌ها، افزایش دمای هوا، رشد جمعیت شهری و ضعف در مدیریت منابع آبی، ترکیبی خطرناک را شکل داده‌اند که حیات کلان‌شهرهایی مانند استانبول را به شدت تهدید می‌کند. بر اساس داده‌های رسمی اداره آب و فاضلاب استانبول (İSKİ)، ذخیره سدهای تأمین‌کننده آب این شهر در سال ۲۰۲۵ به پایین‌ترین سطح خود در دهه‌های اخیر رسیده است.

در حالی که در ابتدای سال میزان ذخایر سدها بیش از ۸۰ درصد بود، در طول تابستان و پاییز این رقم در بسیاری از سدها به حدود ۳۰ تا ۴۵ درصد کاهش یافته و در برخی نقاط حتی از این مقدار نیز پایین‌تر رفته است. ترکیب کاهش بارندگی، افزایش دمای هوا و موج‌های گرمای پی‌درپی موجب شده روان‌آب‌ها و جریان رودخانه‌ها که منبع تغذیه اصلی سدها هستند، به شدت افت کند. همین امر مقامات شهری را واداشته تا از مردم و صنایع بخواهند مصرف آب را کاهش دهند و طرح‌های اضطراری صرفه‌جویی را اجرا کنند.

کارشناسان اقلیم و منابع آب هشدار می‌دهند که اگر ترکیه در مسیر کنونی باقی بماند، تا میانه قرن حاضر چندین کلان‌شهر از جمله استانبول، آنکارا و ازمیر با کمبود بحرانی آب روبه‌رو خواهند شد. بر اساس مدل‌های اقلیمی و هیدرولوژیکی جدید، سه عامل در این روند نقش اصلی دارند: تغییرات اقلیمی و کاهش بلندمدت بارندگی در کنار افزایش دما، رشد سریع جمعیت شهری و بالا رفتن مصرف سرانه، و ضعف ساختاری در مدیریت منابع آبی از جمله آلودگی، هدررفت در شبکه‌های توزیع و پایین بودن نرخ تصفیه و بازاستفاده از فاضلاب. در چنین شرایطی، حتی یک دوره خشکسالی چندساله می‌تواند منجر به بروز «روز صفر» در شهرهای پرجمعیت شود؛ وضعیتی که در آن آب لوله‌کشی برای مصرف عمومی به‌طور کامل قطع خواهد شد.

بحران آبی سال ۲۰۲۵ تنها به کاهش ذخایر سدها محدود نمانده، بلکه اثرات انسانی و اقتصادی گسترده‌ای نیز برجای گذاشته است. کشاورزان در مناطق مختلف آناتولی از نابودی محصولات خود و محدودیت شدید در آبیاری خبر می‌دهند. در برخی استان‌ها، دولت ناچار شده برنامه‌های قطع دوره‌ای آب و محدودیت مصرف را اعمال کند و در بعضی از حوضه‌های کشاورزی، سطح آب سدها به کمتر از ۱۰ درصد ظرفیت رسیده است. صنایع و نیروگاه‌های برق‌آبی نیز از کمبود منابع و هزینه‌های سنگین ناشی از آن آسیب دیده‌اند و بیم آن می‌رود که در صورت تداوم خشکسالی، بحران به بخش انرژی و اشتغال نیز سرایت کند.

در واکنش به این شرایط، دولت و شهرداری‌ها مجموعه‌ای از اقدامات کوتاه‌مدت و بلندمدت را در دستور کار قرار داده‌اند. در استانبول، کمپین‌های عمومی برای کاهش مصرف، تعمیر فوری نشتی‌های شبکه آبرسانی، و گسترش پروژه‌های تصفیه و بازچرخانی فاضلاب آغاز شده است. طرح‌هایی برای استفاده از فناوری نمک‌زدایی آب دریا و انتقال بین‌حوضه‌ای نیز مورد بررسی قرار گرفته، هرچند هزینه‌های بالا و نگرانی‌های زیست‌محیطی مانع پیشرفت سریع آنهاست. در سطح ملی، بحث بر سر ساخت زیرساخت‌های عظیم مانند طرح «کانال استانبول» دوباره بالا گرفته است؛ حامیان این پروژه‌ها آنها را راه‌حل بلندمدت تأمین آب می‌دانند، اما منتقدان هشدار می‌دهند که چنین طرح‌هایی ضمن آسیب به اکوسیستم‌ها، ممکن است تنها مسکنی موقت باشند و تمرکز باید بر صرفه‌جویی و اصلاح الگوی مصرف قرار گیرد.

ابعاد بحران اما تنها به داخل ترکیه محدود نیست. کاهش جریان رودخانه‌های مرزی باعث شده دولت ترکیه و عراق در سال ۲۰۲۵ مذاکرات تازه‌ای درباره مدیریت مشترک آب‌های فرامرزی آغاز کنند. تحلیلگران بر این باورند که در آینده نزدیک، کم‌آبی می‌تواند به یکی از محورهای اصلی روابط دیپلماتیک منطقه تبدیل شود و بدون همکاری مشترک میان کشورها، خطر تنش‌های سیاسی و اقتصادی افزایش خواهد یافت.

کارشناسان برای مقابله با بحران پیش‌رو بر مجموعه‌ای از اقدامات فوری تأکید دارند: مدیریت تقاضا از طریق تعرفه‌گذاری پلکانی، کنترل هدررفت در شبکه‌های توزیع، آموزش عمومی و تغییر رفتار مصرف‌کنندگان؛ توسعه تصفیه‌خانه‌ها و بازچرخانی پساب برای استفاده در کشاورزی و صنعت؛ تنوع‌بخشی به منابع تأمین آب با استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها و تغذیه مصنوعی سفره‌های زیرزمینی و در نهایت، مدیریت یکپارچه حوضه‌های آبریز همراه با همکاری‌های بین‌المللی در زمینه رودخانه‌های مشترک.

به گفته کارشناسان، سال ۲۰۲۵ نقطه عطفی در تاریخ آبی ترکیه است، چراکه سرعت کاهش ذخایر و شدت آثار خشکسالی، نشان می‌دهد هشدارهای سال‌های گذشته جدی گرفته نشده‌اند. اگر سیاست‌های کنونی که بر پروژه‌های بزرگ مهندسی تکیه دارد ادامه یابد، کشور در برابر هر دوره خشکسالی جدید آسیب‌پذیرتر خواهد شد.

بحران آب سال ۲۰۲۵ برای ترکیه هشداری آشکار است که تهدید کم‌آبی دیگر پدیده‌ای دوردست نیست، بلکه اکنون بر کشاورزی، صنعت و زندگی روزمره مردم سایه افکنده است. کارشناسان می‌گویند اگر اصلاحات اساسی در سیاست‌های آبی، فرهنگ مصرف و شیوه مدیریت منابع به سرعت اجرا نشود، هشدار «استانبول بدون آب در سال ۲۰۵۰» ممکن است به واقعیت تبدیل شود. ترکیه در نقطه‌ای قرار گرفته است که باید میان اقدام فوری و برنامه‌ریزی پایدار یا تداوم بحران و خسارت‌های جبران‌ناپذیر یکی را انتخاب کند؛ و زمان برای تصمیم‌گیری، بسیار اندک است.

کد خبر 917546