دیویی معتقد بود که مدرسه نباید صرفاً محلی برای انباشت دانش باشد، بلکه باید یک مینیاتور از جامعه و خود زندگی باشد و او صراحتاً بیان می‌کرد که آموزشگاه باید خود جامعه باشد، نه چیزی دیگر.

به گزارش خبرنگار مهر، یکی از تاثیرگذارترین روانشناسان در سطح جهان و مبدع سیستم آموزشی مدرن در غرب بود جان دیویی نام دارد. وی که عمر خود را در پژوهش‌ها و تحقیقات فلسفی گذرانده بود، از مشهورترین فیلسوفان آمریکایی در قرن بیستم به شمار می‌رفت.دیویی هم از پیشتازان و شناخته‌شده‌ترین پراگمتیست‌های میانه قرن بیستم میلادی بود.

جان دیویی، فیلسوف برجسته عمل‌گرا (پراگماتیست)، با تمرکز بر مفاهیمی چون تجربه، عمل و دموکراسی، یک فلسفه تربیتی انقلابی را پی‌ریزی کرد. هسته اصلی دیدگاه‌های او بر این اصل استوار است که آموزش، فرآیندی اجتماعی و مستمر است که هدفش آماده‌سازی دانش‌آموزان برای زندگی در یک جامعه‌ی دائماً در حال تغییر از طریق حل فعالانه‌ی مسائل است.

مبانی فلسفی و دلالت‌های تربیتی جان دیویی

دیدگاه‌های تربیتی دیویی ریشه در پایه‌های فلسفی زیر دارد که همگی یک سیستم فکری منسجم را تشکیل می‌دهند:

اول. معرفت‌شناسی ابزارگرایانه (تجربه به مثابه معیار حقیقت): از منظر دیویی، معرفت و حقیقت صرفاً از طریق تجربه به دست می‌آید و دانش، ابزاری برای حل مشکلات است. دیویی معتقد بود که چون پدیدارها در جهان همواره در حال تغییرند، دانش و حقیقت نیز ثابت نیستند و آنچه امروز صحیح است، ممکن است فردا تغییر کند. به همین دلیل، او تنها راه وصول به معرفت را تجربه می‌دانست و در کنار آن، روش عقلانی را مطلوب‌ترین شیوه برای سازماندهی و تحلیل این تجربه‌ها قلمداد می‌کرد. در این مکتب، مفید بودن و نتایج عملی معیار سنجش حقیقت است؛ یعنی یک ایده زمانی حقیقت دارد که در عمل و زندگی، کارآمد و سودمند باشد.

دوم. ارزش‌شناسی نسبی و مشروط (نفی ارزش‌های غایی): دیویی تأکید می‌کرد که ارزش‌ها مطلق و ذاتی نیستند، بلکه از وضع و شرایط متغیر انسان‌ها و موقعیت‌های اجتماعی نشأت می‌گیرند. از دیدگاه او، چون شرایط و موقعیت‌ها دائماً در حال تغییرند، ارزش‌ها نیز متغیر، نسبی و مشروط هستند و هیچ ارزش غایی (ثابت و نهایی) وجود ندارد. ارزش‌ها باید از طریق تجربه به دست آیند و مانعی برای تجربیات بعدی نباشند. در واقع، یک چیز زمانی ارزشمند تلقی می‌شود که در یک موقعیت خاص، به حل مسئله یا بهبودی وضع کمک کند و مفید باشد.

سوم. روش‌شناسی ابزارگرایانه و کاربردی: روش‌شناسی دیویی، که به عنوان ابزارگرایی شناخته می‌شود، همه‌ی چیزها را بر اساس نتیجه مفید و عملی آنها ارزیابی می‌کند. این تفکر تأکید دارد که «هرچه در عمل مفید واقع شود، صحیح و حق است». این تمرکز بر سود آنی، منتقدانی دارد که معتقدند این رویکرد ممکن است منجر به توجیه اعمالی مانند دروغ، حیله یا ریا شود، در صورتی که نتایج مثبتی به بار آورند. این دیدگاه عملاً به دنبال تحصیل موفقیت و سود در لحظه است و نسبت به کشف عمیق و اصیل حقیقت، بی‌تفاوت عمل می‌کند.

مدرسه به مثابه جامعه

دیویی معتقد بود که مدرسه نباید صرفاً محلی برای انباشت دانش باشد، بلکه باید یک مینیاتور از جامعه و خود زندگی باشد. او صراحتاً بیان می‌کرد که آموزشگاه باید خود جامعه باشد، نه چیزی دیگر. هدف اصلی تعلیم و تربیت از منظر او، پرورش انسان‌های علمی، عملی، زنده و سودبخش بود که بتوانند بر اساس روان‌شناسی رشد و تکامل اجتماعی و اقتصادی، در جامعه مشارکت فعال داشته باشند.

دیدگاه‌های دیویی از منظر مبانی تربیتی قرآنی و اسلامی مورد نقد قرار گرفته است و منتقدان نشان می‌دهند که با جایگزینی این مبانی، نظریه تربیتی دیویی دستخوش تحول و دگرگونی اساسی می‌شود.

گستره ابزارهای معرفت

نظریه دیویی که تجربه را تنهاترین راه وصول به معرفت می‌داند، با مبانی اسلامی دچار چالش می‌شود. در اسلام، ظرفیت معرفتی انسان بسیار گسترده‌تر از حواس و عقل است. انسان علاوه بر تجربه (حواس) و عقل (اندیشه)، می‌تواند از راه‌های دیگری چون وحی الهی و شهود باطنی نیز به معرفت دست یابد. بنابراین، اگرچه مبانی اسلامی در برخی پدیده‌ها تجربه و عقل را تأیید می‌کنند، اما آن را محدود نمی‌دانند و برای رسیدن به حقایق فراحسی و معارف ثابت، وحی را به آن می‌افزایند.

از منظر دیویی، انسان موجودی کاملاً مادی است. اما در مبانی قرآن، انسان یک موجود دو ساحتی است که از ترکیب روح و ماده شکل گرفته است و دارای خصوصیات غیرمادی مانند فطرت الهی و اسماً است. این تغییر مبنا، هدف تربیت را دگرگون می‌سازد؛ تربیت دیگر تنها برای رفاه مادی نیست، بلکه باید به تعالی روح و رسیدن به کمال حقیقی بپردازد.

ثبات و قداست ارزش‌ها

برخلاف نظریه‌ی دیویی که ارزش‌ها را نسبی و متغیر می‌داند، در اسلام ارزش‌ها ثابت و دارای قداست هستند. این ثبات ناشی از ارتباط تنگاتنگ ارزش‌ها با هدف نهایی آفرینش، یعنی کمال انسان (قرب الی الله) است. از آنجا که این هدف غایی، یک ارزش ثابت و والا است، ارزش‌هایی که در راستای تحقق آن هستند نیز ثابت و غیر قابل تغییرند. ارزش‌های میانی در اسلام تنها به اعتبار ارزش ذاتی و حقیقی هدف نهایی، ارزش می‌یابند.

نقش تزکیه‌بخش مدرسه

رویکرد دیویی که تأکید می‌کند هر چه در عمل مفید باشد، حق است، با روش‌های اسلامی که مفید بودن را بر اساس واقعیت‌ها و حقایق الهی می‌سنجند، منافات دارد. علاوه بر این، نظریه‌ی دیویی مبنی بر اینکه آموزشگاه باید خود جامعه باشد، از سوی منتقدان اسلامی اینگونه نقد می‌شود که این امر ممکن است جواز ورود فساد جامعه به مدرسه را صادر کند. در دیدگاه اسلامی، مدرسه باید نقش تعالی‌بخش و تزکیه‌کننده را ایفا کند و کودکان و نوجوانان را به سلاح علمی و اخلاقی صحیح مجهز سازد تا نه تنها با آلودگی‌های جامعه سازش نکنند، بلکه برای اصلاح و از بین بردن آنها کمر همت ببندند.

به طور خلاصه، با جایگزینی مبانی معرفت‌شناسی، ارزش‌شناسی و انسان‌شناسی اسلامی (قرآنی) به جای مبانی پراگماتیستی جان دیویی، نظریه تربیتی او دستخوش یک دگرگونی بنیادین می‌شود. این دگرگونی، هدف تربیت را از سودمندی و کارآیی صرف به سوی قرب الی الله و کمال حقیقی انسان سوق می‌دهد و مبنای معرفت را از تجربه محوری به معرفت فراگیر (حس، عقل، وحی و شهود) ارتقا می‌بخشد.

کد خبر 6607852

• مبانی فلسفی علم تربیت اسلامی منتشر شد

• "مبانی تربیت از دیدگاه قرآن" منتشر شد

• کتاب فلسفه اخلاق جان دیویی منتشر شد

• رضایی: گشت‌های نامحسوس پلیس کرمان در مسیرهای خط ویژه افزایش یافت

• طارمی در لیست المپیاکوس برای دیدار با بارسلونا + عکس

• حضور گروه بهمن در نمایشگاه خودروی اصفهان ۱۴۰۴ با سبد کامل محصولات

• دور جدید ثبت‌نام خودروهای وارداتی آغاز شد

• دختران روئینگ ایران روی ریل موفقیت/ برای مدال های بیشتر هوشیار باشید!

• ایثارگران کرمانشاه در عرصه فناوری و گیاهان دارویی نیز پیشگام هستند

• رویداد فناوری‌های نوین در حوزه گیاهان دارویی در کرمانشاه برگزار شد

• آینه اخلاق امیرالمومنین در ماجرای کنیز گریان و خرمافروش بی انصاف

• تمرکز بر فناوری‌های نوین گیاهان دارویی راه نجات اقتصاد کرمانشاه است

• سبزچینی ممنوع! بازارهای جهان شیفته مرکبات زرد

• اردن برای محافظت از اسرائیل سامانه پدافند هوایی جدید خرید

• چاقی از کودکی آغاز می‌شود؛ تهدیدی جدی برای سلامت کشور

• جزئیات جدید از نشست پرتنش ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید

• پیش‌بینی هواشناسی ۲۸ مهر؛ سامانه بارشی جدید در راه شمال کشور است

• سقوط یک هواپیمای اماراتی در دریا+ تصاویر

• هشدار یمن به تل‌آویو؛ تاوان سنگینی خواهید داد

• اعلام آمادگی سپاه برای تقویت پیوندهای راهبردی با نیروهای مسلح یمن

• مقام حزب الله: مقاومت برای هرگونه احتمالی آماده است

• آتش‌سوزی محدود در دیر؛ وقوع انفجار تکذیب شد

• جهش در تولید رادیودارو؛ افزایش اسکنرهای پزشکی هسته‌ای در ۳۱ استان

• 

  روزنامه‌های صبح دوشنبه ۲۸ مهر ۱۴۰۴

• 

  روزنامه‌های اقتصادی دوشنبه ۲۸ مهر ۱۴۰۴

• 

  روزنامه‌های ورزشی دوشنبه ۲۸ مهر ۱۴۰۴

• 

  روزنامه‌های اقتصادی یکشنبه ۲۷ مهر ۱۴۰۴

• 

  روزنامه‌های ورزشی یکشنبه ۲۷ مهر ۱۴۰۴

• مانتو
• هتل های تهران
• حرف آخر
• مهرینو
• تهران تایمز
• روزنامه آگاه