اصفهان؛ شهری که با داده‌ها تصمیم می‌گیرد/ شهر زنده و پایدار از مسیر آمار می‌گذرد
روز ملی آمار و برنامه‌ریزی، فرصتی ارزشمند برای تأمل در اهمیت داده‌های دقیق و تحلیل‌محور در مسیر توسعه شهری است؛ معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار ایمنا به تشریح نقش داده‌های آماری در تصمیم‌سازی‌های مدیریت شهری اصفهان پرداخته است.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، در دنیای پیچیده و پویای امروز، آمار دیگر صرفاً مجموعه‌ای از اعداد و جداول نیست، بلکه زبان مشترک برنامه‌ریزان و مدیران شهری برای فهم واقعیت‌های جامعه و ترسیم آینده‌ای مطلوب به شمار می‌آید و اصفهان به‌عنوان یکی از پیشروترین کلانشهرهای کشور در حوزه برنامه‌ریزی شهری، سال‌هاست که بهره‌گیری از داده‌های آماری را به‌عنوان زیربنای سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌های راهبردی خود در دستور کار قرار داده است.
شهرداری اصفهان با تکیه بر بانک‌های اطلاعاتی جامع، سامانه‌های هوشمند و پروژه‌های داده‌محور، گام‌های مؤثری در جهت تحلیل رفتار شهری، پایش شاخص‌های جمعیتی، اقتصادی و زیست‌محیطی و همچنین شناسایی نیازهای واقعی شهروندان برداشته است و این رویکرد آماری، به مدیران شهری امکان می‌دهد تا به جای تصمیم‌گیری بر اساس حدس و تجربه، تصمیماتی مبتنی بر شواهد، مستندات و واقعیت‌های قابل اندازه‌گیری اتخاذ کنند.
در حوزه‌های مختلفی همچون حمل‌ونقل عمومی، مدیریت ترافیک، خدمات شهری، گردشگری و حتی فرهنگ و ورزش، داده‌های آماری نقش کلیدی در تدوین برنامه‌های توسعه‌ای داشته‌اند و برای مثال، تحلیل الگوهای تردد و توزیع جمعیتی شهروندان در ساعات مختلف شبانه‌روز، مبنای بهینه‌سازی خطوط اتوبوسرانی و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل پاک قرار گرفته است، همچنین بررسی داده‌های مرتبط با گردشگری شهری، به طراحی مسیرهای جدید گردشگری و تقویت خدمات رفاهی در مناطق پرتردد کمک کرده است.
در مسیر تحقق «شهر هوشمند»، آمار نه‌تنها ابزار شناخت وضع موجود بلکه چراغ راه آینده است و اصفهان با بهره‌گیری از ظرفیت متخصصان حوزه آمار و فناوری اطلاعات، به‌دنبال تبدیل داده‌ها به دانشی است که به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و ارتقای بهره‌وری شهری بینجامد که بی‌تردید، استمرار این نگاه علمی و داده‌محور، می‌تواند اصفهان را در مسیر توسعه پایدار و تصمیم‌سازی‌های هوشمندانه، به الگویی برای سایر شهرهای کشور تبدیل کند.
آمار و برنامه‌ریزی، دو بال پرواز مدیریت شهری آینده‌نگرند؛ و اصفهان با اتکا بر این دو بال، همچنان در آسمان توسعه متوازن و خردمندانه پیش می‌رود.
آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با سعید ابراهیمی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان با محوریت بررسی نقش داده‌های آماری در تصمیم‌سازی‌های مدیریت شهری اصفهان ا ست.
ایمنا: با توجه به اهمیت روز ملی آمار، نقش داده‌های آماری در تصمیم‌سازی‌های مدیریت شهری اصفهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ابراهیمی: برنامه‌ریزی چه در مرحله تدوین و چه در مرحله اجرا و سنجش عملکرد نیازمند آمار و اطلاعات صحیح و بهنگام بوده و در واقع آمار و اطلاعات فصل جدایی ناپذیر هر نظام برنامه‌ریزی است.
با اطلاعات دقیق و به روز اصفهان به سوی شهری زنده، عادلانه و پایدار پیش می‌رود و مدیریت شهری اصفهان با تکیه بر اطلاعات دقیق آماری می‌تواند به سمت شهری عادلانه، پایدار و هوشمند گام بردارد و الگویی برای دیگر کلانشهرهای ایران باشد.
ایمنا: در حال حاضر شهرداری اصفهان تا چه اندازه در سیاست‌گذاری‌ها، پروژه‌های عمرانی و خدمات شهری از داده‌های واقعی و تحلیل آماری بهره می‌گیرد؟
ابراهیمی: در حال حاضر شهرداری اصفهان با راه اندازی سامانه‌های یکپارچه مدیریت اطلاعات و داشبوردهای مدیریتی، همچنین بهره گیری از اطلاعات مکان مبنا و تحلیل مدل‌های عدالت مکانی نیازهای نقاط مختلف شهر را شناسایی می‌کند، همچنین با رصد روزانه شاخص‌های کلیدی شهر بستری فراهم می‌کند تا تدوین برنامه راهبردی و بودجه‌ریزی به سمت توسعه متوازن، کارآمد و عادلانه حرکت کند و شکاف‌های منطقه‌ای کاهش پیدا کند.
یکی از نمونه‌های بارز رصد پروژه‌های شاخص شهرداری اصفهان در قالب داشبوردهای مدیریتی است؛ این داشبورد شامل اطلاعاتی همچون مکان، تعداد روز تا افتتاح و منابع مالی اختصاص یافته به پروژه، همچنین فازها، فعالیت و دلایل تأخیرات است.
با ایجاد دسترسی‌های لازم برای شهردار، معاونان و مدیران شهری از طریق رصد و پایش اطلاعات پروژه‌ها، در جلسات شورای عالی برنامه‌ریزی در راستای تخصیص بهینه منابع مالی تأثیر بسزایی دارد.
ایمنا: چه سامانه‌ها یا بانک‌های اطلاعاتی در شهرداری اصفهان برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌های شهری فعال است و آیا برنامه‌ای برای ایجاد «داشبورد مدیریتی یکپارچه شهر» وجود دارد؟
ابراهیمی: در حال حاضر سامانه سیما (سامانه یکپارچه مدیریت اطلاعات) به منظور یکپارچه سازی، استاندارسازی و ذخیره سازی اطلاعات همچنین سامانه داشبورد مدیریتی رصا (رصد اطلاعات) که با حکم شهردار اصفهان به‌عنوان تنها پنجره انتشار اطلاعات معرفی شده است در حال فعالیت هستند.
سامانه سیما به صورت برخط به سامانه‌های اطلاعاتی (تخصصی) وصل می‌شود و اطلاعات را به صورت برخط و دقیق واکشی، یکپارچه و جمع آوری می‌کند، در سامانه رصا شاخص‌های کلیدی شهر تعریف و داشبوردهای موضوعی و تحلیلی در اختیار مدیران شهری به‌منظور برنامه‌ریزی و تصمیم گیری داده محور قرار می‌گیرد.
ایمنا: آیا داده‌های آماری شهرداری برای عموم مردم یا پژوهشگران در دسترس است؟ شفافیت آماری چه تأثیری بر اعتماد عمومی دارد؟
ابراهیمی: شهرداری اصفهان در راستای ایجاد یک مرجع معتبر آمار و اطلاعات شهری و همگرایی در حوزه برنامه‌ریزی بین دستگاه‌های اجرایی از سال ۱۳۸۷ اقدام به انتشار آمارنامه سالیانه شهر کرده است.
این آمارنامه در قالب ۲۱ فصل شامل اطلاعات کلیدی شهر از جمله کیفیت هوا، میزان بارش و سایر شرایط اقلیمی و بیان وضعیت شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی شهر وضعیت سواد، فرهنگ، انرژی مصرف شده، زیرساخت‌های حوزه فرهنگی، گردشگری، بهداشت و درمان است.
اطلاعات کتاب از طریق درگاه الکترونیکی Plan.isfahan.ir و داشبوردهای موضوعی مرتبط در اختیار عموم شهروندان، پژوهشگران و مدیران شهری قرار داده می‌شود و برخی اطلاعات مرتبط با تخصیص بودجه روند پیشرفت پروژه‌ها برای اطلاع شهروندان در درگاه الکترونیکی شفافیت شهرداری اصفهان بارگذاری شده است.
ایمنا: آمار و برنامه‌ریزی چه نقشی در پیش‌بینی جمعیت، توسعه خدمات شهری و طرح‌های عمرانی آینده اصفهان دارد؟
ابراهیمی: آمار و برنامه‌ریزی، پایه‌های توسعه هوشمند شهری هستند، با پیش‌بینی دقیق جمعیت و تحلیل روندهای آماری، مدیریت شهری می‌تواند توسعه خدمات، ترافیک، فضای سبز و طرح‌های عمرانی را نه بر اساس حدس، بلکه بر اساس داده‌های واقعی برنامه‌ریزی کند.
این رویکرد، تضمین می‌کند که منابع به شکلی بهینه و عادلانه تخصیص یابد و شهر برای نیازهای آینده آماده باشد، نه اینکه تنها واکنشی به مشکلات حاضر نشان دهد.
ایمنا: با توجه به روند رشد جمعیت، تغییرات اقلیمی و مهاجرت به شهرهای اطراف، چه پیش‌بینی‌هایی در حوزه توسعه پایدار شهری بر مبنای داده‌های آماری انجام شده است؟
ابراهیمی: با توجه به روندهای پیش‌بینی‌شده در رشد جمعیت و تأثیرات تغییرات اقلیمی، ضروری است که برنامه‌ریزی‌های شهری بر مبنای داده‌های آماری دقیق انجام شود و این امر می‌تواند به مدیریت بهینه منابع و ایجاد شهری پایدار و مقاوم در برابر چالش‌های آینده از جمله تأثیر تغییرات اقلیمی بر مهاجرت‌های داخلی، چالش‌های توسعه پایدار شهری مانند آلودگی هوا، کمبود منابع آبی و ترافیک و حمل و نقل منجر شود.
در تدوین برنامه‌های راهبردی با استفاده از اطلاعات دقیق و بروز مکانی همچنین پیش‌بینی روندهایی همچون تغییرات آب‌وهوایی، رشد جمعیت و تحولات اقتصادی، مسیری را طراحی می‌کنند که در آن شهر نه‌تنها مکانی برای زندگی، بلکه بستری برای شکوفایی، نوآوری و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان باشد.
ایمنا: بزرگ‌ترین چالش در زمینه گردآوری داده‌های دقیق و به‌روز در شهرداری اصفهان چیست و چگونه می‌توان از داده‌های جزیره‌ای سازمان‌ها جلوگیری کرد؟
ابراهیمی: در شهرداری اصفهان، با توجه به تنوع موضوعات و تعدد سامانه‌های اطلاعاتی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در زمینه گردآوری داده‌های دقیق و به‌روز، جزیره‌ای بودن داده‌ها در سازمان‌ها و حوزه‌های مختلف است این وضعیت منجر به تکرار داده‌ها، کاهش کیفیت اطلاعات و دشواری در تحلیل‌های یکپارچه می‌شود.
در ارتباط دوسویه اشتراک اطلاعات بین دستگاه‌های اجرایی یکی از مهمترین موارد وجود بسترهای متعدد برای اشتراک‌گذاری داده‌های توصیفی و مکانی بین دستگاه‌های اجرایی که با تصویب آئین‌نامه الزام‌آور برای اشتراک‌گذاری داده، ایجاد شناسه یکتا برای هر شهروند، یکپارچه‌سازی خدمات بر اساس داده‌های مشترک، یکپارچه‌سازی لایه‌های مکانی قابل حل است.
ایمنا: چه نقشی برای فناوری‌های نو مانند هوش مصنوعی، داده‌کاوی (Data Mining) و بیگ‌دیتا (Big Data) در آینده نظام آماری شهرداری اصفهان قائل هستید؟
ابراهیمی: فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، داده‌کاوی و بیگ‌دیتا نقش بسیار کلیدی و تحول‌آفرینی در آینده نظام آماری شهرداری اصفهان ایفا خواهند کرد و این فناوری‌ها امکان تحلیل دقیق‌تر، سریع‌تر و جامع‌تر داده‌های شهری را فراهم می‌کنند که برای بهبود تصمیم‌گیری‌های شهری و توسعه پایدار ضروری است.
استفاده هوشمندانه از این فناوری‌ها به شهرداری اصفهان کمک خواهد کرد تا نظام آماری خود را به یک سیستم پویا، پیشرفته و مبتنی بر شواهد دقیق تبدیل کند که بتواند پاسخگوی نیازهای پیچیده و متغیر شهر باشد و در راستای تحقق نیازهای شهروندان گام‌های مؤثری بردارد.
ایمنا: برای ارتقای سواد آماری کارکنان شهرداری و تبدیل آمار به ابزار تصمیم‌گیری روزمره، چه اقداماتی در حوزه آموزش و توسعه سرمایه انسانی انجام شده است؟
ابراهیمی: در سال‌های اخیر، بسیاری از شهرداری‌ها – از جمله شهرداری اصفهان با درک اهمیت داده و تحلیل آماری در تصمیم‌سازی شهری، مجموعه‌ای از اقدامات در حوزه آموزش و توسعه سرمایه انسانی انجام داده‌اند تا سواد آماری کارکنان را ارتقا دهند و آمار را به ابزار روزمره تصمیم‌گیری تبدیل کنند.
مهمترین این اقدامات شامل برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های تخصصی تحلیل داده و GIS با محوریت نرم‌افزارهایی همچون تبلو، SPSS، Python و ArcGIS می‌شود؛ ایجاد سامانه‌های داده‌محور و داشبوردهای مدیریتی که مدیران را قادر می‌سازد داده‌های شهری (مانند ترافیک، پسماند، بودجه و رضایت شهروندان) را به‌صورت لحظه‌ای مشاهده و تحلیل کنند.
تدوین نقشه راه سواد داده‌ای شهرداری با هدف فرهنگ‌سازی در میان کارکنان، تا استفاده از داده در تصمیم‌گیری به بخشی از فرایند روزانه اداری تبدیل شود.
همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برای آموزش مهارت‌های داده‌کاوی، پیش‌بینی آماری و مدل‌سازی شهری است، همچنین تشکیل تیم‌های تحلیل داده در معاونت‌های مختلف به‌منظور پشتیبانی علمی از تصمیم‌های اجرایی و ارزیابی سیاست‌ها بر پایه شواهد آماری. برگزاری مسابقات و پروژه‌های داده‌محور (Data Challenge) برای ترغیب کارکنان به استفاده خلاقانه از داده در حل مسائل شهری است.
نتیجه این رویکرد، حرکت تدریجی شهرداری به سمت «حکمرانی داده‌محور» است؛ جایی که تصمیم‌ها نه بر اساس تجربه فردی، بلکه بر پایه تحلیل آماری، مدل‌سازی پیش‌بینی‌گر و ارزیابی مستمر گرفته می‌شوند.
ایمنا: اگر بخواهید در روز ملی آمار پیامی به مدیران شهری و شهروندان بدهید، آن پیام چیست و چرا «برنامه‌ریزی بدون آمار» را باید پُرخطر دانست؟
ابراهیمی: آمار، زبان گویای واقعیت‌ها و برنامه‌ریزی، ترجمه خردمندانه این زبان برای ساختن فردایی بهتر است.
آمارهای دقیق و به‌روز، تنها سند مطمئن برای نقشه‌راه توسعه است. هر عدد، روایتی از یک نیاز، یک چالش یا یک فرصت است. برنامه‌ریزی بدون پشتوانه آماری مطمئن، همچون ساختن بنایی بر روی شن‌های متحرک است.
سرمایه‌گذاری برای گردآوری و تحلیل علمی داده‌ها، پُرهزینه نیست، بلکه کم‌هزینه‌ترین و هوشمندانه‌ترین سرمایه‌گذاری برای پیشرفت پایدار است و به همین دلیل، گرامی‌داشت روز ملی آمار تنها یک مراسم نیست؛ یادآوری این اصل بنیادین است که آینده شهر، در گرو دقت ما در فهم امروز و پیش بینی آینده بر مبنای آمار و اطلاعات صحیح و به‌روز است.
ایمنا: اگر تمام داده‌های آماری اصفهان حذف شود، اولین تصمیم شهرداری چه خواهد بود؟
ابراهیمی: اگر تمام داده‌های آماری اصفهان (شامل اطلاعات جمعیتی، زیست‌محیطی، ترافیکی، اقتصادی و..) حذف شود، نخستین تصمیم شهرداری به‌طور منطقی بازسازی و احیای سامانه داده‌ها و پایگاه‌های اطلاعات شهری خواهد بود.
بدون داده‌های آماری، امکان تصمیم‌گیری علمی در حوزه‌هایی مانند حمل‌ونقل، مدیریت پسماند، برنامه‌ریزی عمرانی، بودجه‌ریزی و حتی خدمات شهری از بین می‌رود؛ به بیان دیگر، نخستین تصمیم شهرداری نه اجرای پروژه عمرانی یا خدماتی، بلکه بازسازی زیرساخت داده‌محور تصمیم‌گیری شهری است، زیرا تمام سیاست‌های توسعه پایدار، نظارت و مدیریت شهری بر پایه‌ی داده‌ها استوار است.
ایمنا: شهرداری اصفهان در افق ۱۴۱۰ چه تصویری از شهر داده‌محور ترسیم کرده است؟
ابراهیمی: تصمیم‌گیری بر اساس داده، سازمان‌دهی فرایندها با شاخص‌های قابل اندازه‌گیری، شفافیت و دسترسی به داده‌های باز برای شهروندان است.
کد خبر 917524